|
DOĞUM SIRASINDA OLUŞAN BRAKİAL PLEKSUS
SİNİR ZEDELENMELERİ VE REHABİLTASYONU
Merhaba diyerek başlıyorum ikinci sayıdaki bu yazıma,
İlk yazımda, doğum öncesi, doğum ve doğum sonrasında çocuklarda birçok
etkene bağlı özürlerin oluşabileceğini ve bunların erken rehabilitasyonunun
öneminden bahsetmiştim. Tabii gönül ister ki hiçbir çocukta özür oluşmasın,
ama buna rağmen maalesef çocukları etkileyen özürlerin oldukça fazla
olduğunu görmekteyiz.
Çocuk özürlerinde, erken teşhis ve rehabilitasyon özürlü çocukların
bağımsız yaşama dönmesine olanak vermekte, aileleri psiko-sosyal yönden
desteklemektedir.
Brakial Pleksus, üç büyük dal halinde seyrederek, tüm kürek
kemiği, omuz ve kol kaslarının innervasyonunu ve duyu integrasyonunu
sağlayan büyük bir sinir topluluğudur. Zedelenmesi durumunda kürek
kemiği,omuz, dirsek, el bileği, el ve parmak kasları etkilenecektir.
Zedelenmenin şiddeti farklı olmaktadır. Sinirin zedelenen bölümlerine göre
çalışmayan veya etkilenen kaslar değişik olacaktır.
Doğum sırasında zedelenmesi “ Obstetrik (Doğumsal) Brakial Pleksus
zedelenmeleri olarak adlandırılır.
Brakial Pleksus,
makat gelişli doğumlarda gövdenin ve boynun yana aşırı eğilmesi ile
sinirlerde oluşan çekilme sonrası, baştan gelen doğumlarda ise omuzların
dışarı çıkışı sırasında başın ve boynun aşırı yana eğilmesi ile sinirlere
uygulanan traksiyon sonrası,
doğum ağırlığı büyük, pelvise göre iri ve kafası büyük bebeklerde
oluşabilir.
Obstetrik zedelenmeler 3 gruba ayrılabilir.
-5 ve 6. servikal köklerin etkilendiği Erb Duchenne üst seviye
paralizisi,
-Servikal 8 ve Torakal 1 köklerinin etkilendiği Klumpke paralizisi,
-Tüm kolu içine alan paralizi,
Brakial Pleksus zedelenmesinin erken fark edilmesi ve teşhisi,
bebeklerde hareket azlığının ilk haftalarda çok göze batan bir semptom
olmaması nedeniyle çoğunlukla mümkün olmamaktadır. Doğum sonrası, kadın
doğum ve neonatal pediatrist hekimler tarafından Brakial Pleksus
zedelenmesi olduğu düşünülen bebekler, pediatrik nöroloji uzmanına sevk
edilmeli ve hemen fizyoterapi ve aile eğitimi başlatılmalıdır.
Erken teşhis ve rehabilitasyonun önemi açısından ;
Taburcu olana kadar fark edilemeyen bebeklerde ailelerin bu olayı fark
ederek bebeklerini doktora götürmelerini sağlayacak bazı noktaları
açıklamak istiyorum;
|
Bebeğin her iki kolunu eşit
hareket ettirememesi,
O taraf kolda renk değişikliği ve şişlik,
Kıyafetlerini giydirirken o taraf kolun giydirilmesinde zorluk,
Yıkama sırasında o taraf kol kaslarında hissedilen yumuşaklık,
Kucağa alınırken bebeğin o taraf kolunun kayması, tespit etmede zorluk.
O taraf elin yumruk yapılamaması ( bebeklerde ilk bir aya kadar devam
eden elin sıkıca yumruk yapılmasından ibaret olan yakalama refleksi,
olması gereken bir reflekstir), parmak uzatılınca kavranmaması,
Köprücük kemiği üzerinde tek taraflı şişlik,
Daha büyük bebeklerde (1 ay ve sonrası);
Elin ağza götürülememesi,
Cisim ve oyuncakların hep tek elle kavranması,
Yüzükoyun yatırıldığında o taraf kolunu dışarıya çıkaramaması
Oturma dengesinin geç gelişmesi ve etkilenen kol tarafına bebeğin düşme
eğilimi,
|
Bu gibi durumlarda ailenin bebeği hemen doktoruna ve gerekirse pediatrik
nörologa ve ortopediste götürmesi gerekmektedir.
Brakial Pleksus tedavisi cerrahi + fizyoterapi yada yalnızca
fizyoterapi olarak ikiye ayrılabilir.
Ameliyat gerekip gerekmediğine ileri tetkiklerle karar verilir. Ama cerrahi
girişim yapılsa da yapılmasa da fizyoterapi uygulamaları çok önemlidir. Cerrahi
yapılacak vakalarda ekip çalışması önemlidir ve ameliyat öncesi de
rehabilitasyon programı sonrasında olduğu gibi devam etmelidir.
Ben sizlere mesleğim gereği yalnızca fizyoterapi rehabilitasyon
yaklaşımlarından ve tedavi sırasında ailelerin dikkat etmesi gereken önemli
durumlardan bahsetmeye çalışacağım.
Fizyoterapi-Rehabilitasyon:
Brakial Pleksus zedelenmelerinde iyileşme 1- 18 ay içerisinde en iyi
şekilde görülür, bununla birlikte iyileşme;
* Sinir zedelenmesinin şiddetine,
* Tipine,
* Erken ve uygun cerrahi girişime,
* Erken başlanan rehabilitasyona,
* Ekip çalışmasına.,
* Ailenin aktif olarak rehabilitasyona katılmasına bağlıdır.
Doğumdan hemen sonra tespit edilen vakalarda kolu, sinirde ve
çevre dokularda oluşan ödem ve olası kanama nedeniyle 1-2 hafta
dinlendirmek gerekir. Eğer köprücük kemiğinde bir kırık ve zedelenme söz
konusu ise dikkat edilmelidir. Bu aşamada sinir üzerine gerilimi önlemek
amacıyla kol sarkık vaziyette tutulmamalı, kol hafif yanda ve dirsek hafif
bükük tutulmalıdır. Bu dönemde cihaz önerilmemektedir. Eski yıllarda bu
dönemde kol 90 derece yanda ve dışa dönük tam tespit yapılırdı. Son
literatür çalışmaları, rijit bir tespitin omuz ve kol eklemlerinde
limitlenmelerine ve omuz çıkıklarına yol açabileceğini vurgulamaktadır Bu
nedenle, özellikle bebeğin kucağa alınması, kıyafet değişimi ve yıkanması
sırasında kolun sarkması önlenmeli, sırt üstü yatış bu devrede tercih
edilmeli, yatış sırasında kol yukarda bahsettiğim şekilde hafif yanda
tutulmalıdır.
2 haftadan sonra egzersiz uygulamalarına geniş bir fizyoterapi
değerlendirmesinden sonra geçilmelidir. Egzersizlerin amacı,
Kasların zayıflaması ve uzun süreli hareketsizliğe bağlı kaslarda oluşacak
bozuklukların önlenmesi,
Eklem açıklığının devamının sağlanması ve limitasyonların önlenmesi,
Bebeğin motor gelişim geriliklerinin önlenmesi,
Kol ve elin fonksiyonel kullanımın sağlanması,
Omuz çıkıkları ve kas yaralanmasını önleyecek pozisyonlarının
sağlanmasıdır.
Egzersizler ailelerin düzenli yapmaları amacıyla her alt değişimi sonrası
olarak tavsiye edilir. Sayısını fizyoterapist çocuğun durumuna göre
belirlemelidir.
Rehabilitasyon yaklaşımları her iki kolu da içine alarak yapılmalı ve
oturma, emekleme gibi aktiviteler çalıştırılmalıdır.
Egzersizlerin yanı sıra gerekli durumlarda cihaz ve değişik fizyoterapi
uygulamaları gerekebilir.
Düzenli kontrollerin ilgili doktor ve pediatrik fizyoterapist tarafından
yapılması gerekir.
Özetle, doğum sırasında oluşan ve kolun fonksiyonlarını
etkileyerek çocuğun ilerde kolunu kullanamaması ve diğer hareketlerde
bozukluğu yaratan Brakial Pleksus zedelenmelerinde erken teşhis, uygun
tıbbi müdahale, erken rehabilitasyon ve aile eğitimi çok önemlidir.
Hepinize sağlıklı günler diliyorum.
Saygılarımla,
Yard. Doç. Dr. Mintaze Kerem,
|
